Van Büyükşehir Belediyesi tarafından İskele 15 Temmuz Şehitler Parkı'nda 19 Ekim Muhtarlar Günü dolayısıyla düzenlenen festivale Van Valisi ve Van Büyükşehir Belediye Başkan Vekili Mehmet Emin Bilmez, AK Parti Van Milletvekili Arvas, AK Parti İl Başkanı Kayhan Türkmenoğlu, İl Jandarma Komutanı Tuğgeneral Hüseyin Bekmez, İl Emniyet Müdürü Atanur Aydın, Van Büyükşehir Belediyesi Genel Sekreteri Mehmet Fatih Çelikel, İpekyolu Kaymakamı ve Belediye Başkan Vekili İhsan Emre Aydın, Edremit Belediye Başkanı İsmail Say, Tuşba Belediye Başkanı Salih Akman, Çaldıran Belediye Başkanı Şefik Ensari, kaymakamlar, genel sekreter yardımcıları, daire başkanları ve 693 mahalle muhtarı katıldı.

Festivalde Dengbej Metin Barlık ve Sanatçı Elif Abalı birbirinden güzel türküler seslendirdiler. Dengbej Metin Barlık ile sık sık fotoğraflar çektiren muhtarlar, müzik eşliğinde halaylar çekerek, gönüllerince eğlendi.

Festivalde konuşan Van Valisi ve Van Büyükşehir Belediye Başkan Vekili Mehmet Emin Bilmez, muhtarlığın tarihi bir geçmişe sahip olduğunu, muhtarların devlet ile vatandaş arasında köprü vazifesi gördüğünü vurguladı.

"MAHALLE MUHTARLIKLARININ SORUMLULUKLARI, KÖY MUHTARIYLA BİREBİR AYNI DEĞİLDİR"

Türkiye'de ilk muhtarlık seçiminin 1930 yılında Bolu'da yapıldığını belirten Vali Bilmez, "Mahalle yönetimi, köy yönetimi hem Selçuklu döneminde hem Osmanlı döneminde var olan birimlerdir. İlk yapılanması cami ve mescit merkezli kurulmuş mahalle yönetimleridir. Tarihte mahalle yöneticisine iydiş, reis, imam, kahya, şeyh denilmiştir. Selçuklu ve Osmanlı döneminde mahalleler genelde Müslüman mahallesi, gayrimüslim mahallesi şeklinde yapılandırma olmasına rağmen zaman zaman karma mahallelerde oluşmuş. Muhtar kavramını biz tazminatla birlikte sisteminize girdiğini görmekteyiz. 1829'da Galata, Eyüp ve Üsküdar'da mahalle yönetimlerinin teşkiline karar verildi ve aynı tarihte Anadolu'da da mahalle yönetimleri oluşturuldu. Batılaşmak çabamız, demokratik yapımızın gelişimi ile muhtarlık müessesesi de sistemimizde tartışılmış ve ilk muhtarlık seçimi elimizdeki kayıtlara göre Kastamonu'nun Taşköprü ilçesinde 1833 yılında yapıldığına yapılmış. 1830 civarında Bolu'da da bir muhtarlık seçimi yapıldığını ama detaylarına ilişkin elimizde veri yok. Muhtar Osmanlı döneminde mahallesine kefil olan kişi demektir. Mahallede can ve mal güvenliğini sağlayan kişi, vergi toplayan ve mahalleye tahsis edilen tahsisleri dağıtan kişiydi. Bu durum 1913'e kadar devam ediyor. 1913- 1924 arasında bir yasal boşluk oluşuyor ve ilk köy kanunu 1924'te yürürlüğe girerek muhtar devletin temsilcisi, mahallede birliği, dirliği, düzeni sağlayan, altyapı ile ilgili işleri yapan, imece usulü ile köye hamam yapan, mescit yapan, camii yapan, okul yapan bir sürü sorumluluğu olan bir misyonu var. 1930'da belediyelerin kurulması ile birlikte, belediye sınırlarında ise mahalle muhtarlıkları kuruluyor. Mahalle muhtarlıklarının sorumlulukları, köy muhtarıyla birebir aynı değildir. Köyün tüzel kişiliği olmasına karşın mahallenin bir tüzel kişiliği yoktur" dedi.

"CUMHURBAŞKANIMIZIN TALİMATIYLA 2014 YILINDAN İTİBAREN MUHTARLARIMIZA ÖNEMLİ İMKANLAR SAĞLANDI"

2014 yılında Van'ın Büyükşehir olması ile birlikte, ildeki bütün köy muhtarlıklarının mahalle muhtarlığına dönüştürüldüğünü belirten Vali Bilmez, "Sistemimizde mahalle muhtarı, o mahallede oturan seçmenler tarafından seçilen, devleti ve mahalleliyi temsil eden, Cumhurbaşkanlığı sisteminde, mahallede devletin Cumhurbaşkanlığı temsilcisi olarak mahallede görev yapan, mahallede birliğin, dirliğin, düzenin hükümet kararlarının ve yasaların uygulanmasında rol alan kişidir. Ama bizim bölgemizde artık mahalle muhtarı geçmişte burada bizim teodal yapımız içinde, toplumsal uzlaşma da görev alan, ağlarının, beylerin, şeyhlerin misyonu da kısmen muhtarlarımıza yüklenmiş. Bizim bölgemizde muhtar, mahallenin barışıyla ilgilenmek zorunda. İki vatandaş arasındaki sınır ihtilafında taraf olmak zorunda. Mahallenin cenazesi ile de düğünü ile de, kız istemesi ile de birebir sorumlu olan kişidir. Tarihinin ilk dönemlerinde muhtar olan kişi normal vatandaştan daha ekstra vergi veriyordu. Cumhuriyetin başından itibaren muhtarlara sembolik huzur hakları verilmeye başlandı. 2002 yılında ben muhtarlık dairesine bakan bir birimde çalıştığım için biliyorum. Bunların mevduat çalışmalarında yer aldığım için biliyorum. 2002 yılında bir muhtarın aylık aldığı huzur hakkı 95 TL idi. Muhtar kendi sigortalı olmak zorundaydı ve sigortasını da kendi yatırmak zorundaydı. Sigortası kendi yatırmazsa, yeşil karttan da yararlanamıyordu. Muhtarların yaptığımız çalışmalarda o zaman devletten en büyük talepleri sigortalı hale getirilmesi ve kendisine daha uygun bir ücretin verilmesi, görevi sona erdiğinde alamadıkları silah ruhsatlarını talep ediyorlardı. En büyük talepleri bunlardı. Sayın Cumhurbaşkanımızın talimatıyla 2014 yılından itibaren muhtarlarımıza bu imkânların hepsi sağlandığı. Hem sigortası devlet tarafından yatırılmaktadır. Hem asgari ücret düzeyinde bir ücret verilmesi sağlandı. Hem de muhtarlık görevi sona erse bile ücretsiz silah ruhsatını alabilme imkanı sağlandı" diye konuştu.

"HEP BİRLİKTE VAN OLACAĞIZ, TÜRKİYE OLACAĞIZ"

Vali Bilmez konuşmasının devamında, "Muhtarların bizim tarihimizin, tarihi kadar bizde eski ve demokrasinin en temel unsurları, toplumun en kılcal damarına kadar inebilen, geçmişimizde var olan birimlerdir. Sayın cumhurbaşkanımız periyodik muhtarlarla buluşmaya karar verdiği zaman, birçok kişi ya siz bölgeyi muhtarlarla mı yöneteceksiniz diye eleştirdiler. Ondan sonra herkes toplumla iletişimde o eleştirenler dahi muhtarlar buluşmasını gerçekleştirmeye başladılar. Hatta Amerika'da Trump göreve geldiğinde, 12 kişilik bir danışman ekibinin içinde bir Türk de vardı ve Trump dünyada toplum üzerinde Kendi memleketinde etki yaratan liderlerin, nasıl bu etkiyi sağladıklarını araştırmasını istiyor. Bunlardan biri de Sayın Cumhurbaşkanımız bunun toplumla nasıl olur bu kadar ilişki kurduğunu, bunun sebebi ne olduğunu araştırıyorlar. Birçok neden buluyorlar ama temel nedenlerden biri de Sayın Cumhurbaşkanımızın muhtarlarla geliştirdiği diyalog, iletişim dili olduğunu rapor ediyorlar. Bunun üzerine Trump'a bir öneride bulunuyorlar ve sizde buna benzer bir çalışmayı yapın diyorlar. Amerikan tarihinde ilk kez Trump döneminde şerifler Beyaz Saray'da ağırlandı. Onun için muhtarların gücünü toplumdaki karşılığını ilk bulan ve hakkını teslim eden Sayın Cumhurbaşkanımız, ondan sonra muhtarların toplumda, kamu yönetiminde daha ciddiye alınması için bir sürü talimat verdi. Belediyelerde muhtar daire başkanlıklarının kurulması, valiliklerde muhtarlarla ilgili birimlerin ve bir vali yardımcısının muhtarlarla görevlendirilmesi, muhtar bilgi sisteminin kurulması, bütün taleplerinin elektronik ortamda alınmasından tütün, muhtarlarımızın tüm idareciler tarafından muhatap alınması, dinlenmesi konusunda neredeyse bir çığır açtı. Oysa aynı tarihlerde artık bizim idare hukukumuzda muhtarlık birimine ihtiyaç var mı? Muhtarlığı kaldıralım mı? Kaldırmayalım mı? Bunu tartışıyorduk. Onun için bugün 19 Ekim Muhtarlar Günü münasebetiyle, Sayın Cumhurbaşkanımızın ve Sayın İçişleri Bakanımızın, muhtarlarımızın toplumdaki farkındalığını artırmak, statüsünü arttırmak için, yaptıkları tüm hizmetlerden dolayı tüm Van muhtarları adına, kendilerine şükranlarımı arz ediyorum. 2015 yılında da yine Sayın Cumhurbaşkanımızın talimatıyla 19 Ekim'in bizim sistemimizde, Muhtarlar Günü olarak kutlanması için, Cumhurbaşkanı genelgesi yayınlandı ve o günden beri de muhtarlar günü kutlanmaktadır, Biz de ilk defa Van'da bütün muhtarlarımızı bir festival havasında bir araya getirelim, muhtarlar günümüzü halaylar çekerek, zılgıtlar çekerek, türküler dinleyerek kutlamak için biz de sizleri bir araya getirmeye çalıştık. Biz içimizdeki çocukluğu gün yüzüne çıkarıp, hep birlikte burada eğleneceğiz, kaynaşacağız, bir olacağız, diri olacağız, güçlü olacağız ve hep birlikte Van olacağız, Türkiye olacağız" ifadelerini kullandı.

"VAN'IN GELECEĞİ ELBETTE Kİ PARLAKTIR"

Daha sonra söz alan AK Parti Van Milletvekili Abdulahat Arvas "Mahallelerimizin sorunları ve sıkıntıları var, muhtarlarımızın talepleri var. Seçilmiş belediye başkanlarımız ile muhtarların diyalogları çok güzel. Kayyumlarımızın, ve genel sekreterimizin, daire başkanlarımızın zaman zaman muhtarlarla diyaloglarını duyduğumuzda biz de sevinç içerisinde oluyoruz. Cumhuriyet tarihinde, bugüne kadar hiçbir zaman bir Başbakan bir Cumhurbaşkanı muhtarları kendi makamına davet edip, onlarla hasbihal etmemiştir. Ama 20 yıldır Cumhurbaşkanımız bütün bölgelerin muhtarlarını birkaç sefer davet ederek onlara siz bu ülkenin asli unsurlarısınız, siz devletin kendi bölgenizdeki yüzüsünüz, sizin göreviniz iyi bir görevdir, kutsal bir görevdir, amacınız milletimize hizmettir diyor. Milletin sorun ve sıkıntılarını dile getirme konusunda muhtarlarımıza güzel fırsatlar sunmuşlar. Ak Parti dönemi öncesi muhtarlarımızın sigortası yapılmıyordu, maaşları yoktu. Hiçbir zaman muhtarlar bu kadar rahat bir şekilde davranamıyordu. 700'e yakın muhtarımızın ve 13 tane ilçemizin 1 milyon 200 bin nüfuslu ilimizin 2014 yılında büyükşehir olan ilimiz doğunun en büyük ili ve 28 tane aşiret mensuplarının yaşadığı doğunun incisi Van'ın geleceği elbette ki parlaktır" dedi.

"MUHTAR, DEMOKRASİNİN TEMEL TAŞIDIR"

Cumhuriyet Mahallesi Muhtarı Leyla Tanrıtanır ise, "1829 yılında 2. Mahmut tarafından yayınlanan bir fermanla İstanbul Üsküdar, Eyüp ve Galata kadılıklarında, daha sonra Anadolu'da Kastamonu Taşköprü'de kurulan muhtarlık müessesesi 192 yıldır bu topraklarda varlığını sürdürmektedir. Muhtarlık müessesesi, Osmanlıdan Cumhuriyete taşınan ender kurumlardan biridir. Muhtarlarımız bir yandan köy ve mahalle sakinlerinin devlet kurumlarıyla ilişkilerinde aracı bir rol oynarken, diğer yandan da çağdaş kamu yönetimi anlayışının en temel gereksinimlerinden biri olan katılımcılığın sağlanmasında önemli bir görevi yerine getirmekte, daha anlaşılır bir ifade ile anlatmak istersek devletimizle vatandaşlarımız arasında bir köprü vazifesi görmektedir. Muhtarlığın 192 yıllık Merkezi/Yerel idareyi temsil eden bir kurum olmasının yanı sıra toplumsal barışın sağlandığı en önemli müesseselerden biri olduğu unutulmamalıdır. Mustafa Kemal Atatürk'ün dediği gibi "Muhtar, demokrasinin temel taşıdır." Milletimizin tercihine, teveccühüne, itimadına mazhar olarak, halkımızın tercihi ve seçimiyle iş başına gelmiş kişiler olarak hepimiz çok iyi biliyoruz ki son derece önemli bir makamda hem devletimiz adına hem de milletimiz adına büyük sorumluluklar taşıyoruz" diye konuştu.

"GEÇMİŞTEN BU YANA MUHTARLARIMIZ ÇOK ZOR ŞARTLAR ALTINDA ÇALIŞTI"

Edremit Erdemkent Mahalle Muhtarı Teoman Biçer ise, "Temsil makamının kendine göre ciddi zorlukları var. Geçmişten bu yana muhtarlarımız çok zor şartlar altında çalıştı. Hatta bu işe külfet gözü ile bakıldı. Çok eskiden mahallede, köyde muhtarlık yapacak insan bulunamazdı, aday çıkmazdı. Çünkü hiçbir talebi yerine getirilmezdi şimdi ise her sözü dikkate alınan ve her haklı talebi anında yerine getirilen bir muhtarlık makamı var. Ve son olarak 19 Ekim'i bizlerin yani muhtarların günü olarak kutlanmasına vesile olan, aynı zamanda biz muhtarlara, tarihsel süreçte verilmeyen hakları, saygınlığı, değeri veren ve bizleri kendisinin yerine temsilci atayan, bizleri toplumda saygın bir yere getiren başta; Cumhurun Reisi Sayın Recep Tayyip Erdoğan ve İçişleri Bakanımız Sayın Süleyman Soylu'ya muhtar arkadaşlarım adına sonsuz teşekkürlerimizi sunuyoruz" dedi.

Daha sonra Cevdet Paşa Mahalle Muhtarı Yılmaz Koçak, Erciş Muhtarlar Derneği Başkanı ve Sabanbüken Mahalle Muhtarı Mustafa Yaşar ve Şabaniye Mahalle Muhtarı Murat Erginbaş'ın birer konuşma yaptı.

Konuşmaların ardından, muhtarlar müzik eşliğinde eğlenmeye devam etti.

Van Bölge Gazetesi: Hacı Yılmaz