Kanunlarımız kapsamlarında Emeklilik süresinin aşağı indirilmesini Sağlayan Bazı meslekler, psikolojik zorlukları ve fiziksel ağırlıklarıyla diğerlerinden ciddi şekilde ayrılıyor.
Bu mesleklerde çalışanların yıpranmaya bağlı olarak emeklilik süreleri de daha kısa oluyor.
Her meslek kendi şartları içerisinde birçok zorluğu içinde barındırıyor. Ancak bazı meslekler var ki onları yapanları zihinsel ve fiziksel olarak bir hayli yıprata biliyor. Bu ağır meslekleri icra edenlerin sahip olduğu haklar diğerlerine göre daha fazla. Bu hakların en önemli olanı emeklilik süresinin aşağı indirilmesi.
Bu zor meslekleri icra edenler 'Yıpranma Payı' adı altında, daha kısa sürelerde emekli olabiliyor. Halk arasında yıpranma payı olarak da bilinen bu hak, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile belirlenen 'İtibari Hizmet Süresi' kapsamındadır.
Emeklilik süresinin kısalması dışında devlet, zorlayıcı işlerde çalışanlara teşvikler verdiği gibi, işverenlere de teşvik paketleri sunuyor. Kanunda belirlenen çerçeveye göre yıpratıcı işlerde çalışan kamu ve işçilere yine "yıpranma payı" adı altında nakit yardımı da yapılıyor.
10 YILLIK ÇALIŞMA ŞARTI?
Türkiye'de demir-çelik, Su altında çalışanlar, alüminyum, döküm ve asit, çimento ve kok, cıva, cam, kurşun ve arsenik gibi malzemelerin kullanıldığı fabrikaların çalışanları için de fiili hizmet süresi zammı vardır. Ayrıca Türk Silahlı Kuvvetleri, Milli İstihbarat Teşkilatı, Emniyet Çalışanları, Türkiye Büyük Millet Meclisi yasama organı çalışanları, Türkiye Radyo Televizyon Kurumu ve gazeteciler de mesleki yıpranma haklarından faydalanabilir meslek grupları.
YIPRANMA HAKKI NASIL HESAPLANIYOR?
Örneğin yıpranma payı hakkına sahip olan mesleklerde çalışana çalıştıkları her yıl için ilave 90 gün fiili hizmet zammı veriliyorsa, 12 ay çalışan bir personel, 15 ay çalışmış gibi kabul ediliyor.
Buna göre, normalde her yıl emeklilikte 360 gün olarak kabul edilirken, fiili hizmet zammı kapsamındaki mesleklerde her yıl 360 güne ilave olarak 60 ile 180 gün arasında değişen oranlarda prim ödeme gün sayısı ilave ediliyor. Yani, normal bir işte çalışanın emekliliğinde yılda 360 gün dikkate alınırken, fiili hizmet zammı kapsamındaki işlerde 420 ile 540 gün arasında prim ödeme günü dikkate alınıyor.
YIPRANMA HAKKI KİMLERİ KAPSIYOR?
Yıpranma payı olan meslekler ve hak ettikleri gün sayıları şöyle:
* Madenlerin yer altında çalışanları: 180 gün
* Asit üretimi yapan yerlerde çalışanlar: 90 ile 180 gün arası
* Radyoaktif (doğal ve yapay radyoaktif), radyoiyonizan maddelerle veya bütün diğer korpüsküler emanasyon kaynakları yapılan işlerde çalışanlar: 90 gün.
* Cam fabrika ve atölyelerinde çalışanlar: 60 gün
* Alüminyum fabrikalarında çalışanlar: 60 gün
* Çimento fabrikalarında çalışanlar: 60 gün
* Kurşun ve arsenik işlerinde çalışanlar: 60 - 90 gün
* Cıva üretimi işleri sanayinde çalışanlar: 90 gün
* Kok fabrikalarıyla termik santrallerde çalışanlar: 60 gün
* Su altında veya su altında basınçlı hava içinde çalışmayı gerektiren işlerde çalışanlar: 60 gün
* Türk Silahlı Kuvvetlerinde Subay, yedek subay, astsubay, uzman jandarma, uzman erbaşlar ve sözleşmeli erbaş ve erler: 90 gün
* Emniyet ve MİT mensupları: 90 gün
* İtfaiye ve yangın söndürme işlerinde çalışanlar: 60 gün
* Basın Kartı Yönetmeliği'ne göre çalışan gazeteciler: 90 gün
* TRT'de Basın Kartı Yönetmeliği'ne göre çalışanlar: 90 gün
* Türkiye Büyük Millet Meclisi Yasama organı üyeleri ile dışarıdan atanan bakanlar: 90 gün fiili hizmet zammı alıyor.
METAL VE MENTAL YIPRANMA?
Ağır işlerde çalışan, fiziksel ve mental (ruhsal) olarak yıpranan kişilerin teknik ve hukuksal haklarının yanında ruh durumları da farklılık gösteriyor. Bu işlerde çalışanların ruh sağlıklarına da dikkat etmesi şart. Sürekli olarak çalışan veya belirli bir yükün sürekli uygulanması sonucu metal malzemelerin istenilen dayanma özelliğini kaybetmesi metal yorgunluğu olarak bilinir.
Metal yorgunluğu, metal malzemeler için kullanılan teknik bir tabir ama günümüzde yorucu işleri sürekli olarak yapan kişiler için de kullanılıyor. Birçok uzman, metal yorgunluğu yerine 'Mental Yorgunluk' sözünü de kullanıyor.
Kişi bir işe başladığında bir süre o işi severek yapsa da sürekli stresli bir işi yapmaya devam etmesinden dolayı zamanla ruhsal bozulmalar yaşayabilir. Bu durumda kişi çevresindekileri kırmaya ve eleştirilere tahammül edememeye başlar. Agresifleşen kişinin performansında ve işine odaklanmasında sorunlar olur. Suallerede Cevaben der sağlıklı nice günler dilerim...